16 kwietnia br. odbyła się ostatnia lekcja on-line w ramach III edycji projektu edukacyjnego pt. Przez historię z „Niezwyciężonymi”. Podobnie jak w przypadku wcześniejszych spotkań, osobą prowadzącą był Bartłomiej Zaremba z olsztyńskiej Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej.
Bartłomiej Zaremba z olsztyńskiej Delegatury IPN przedstawił sytuację społeczno-polityczną w Polsce w przededniu wprowadzenia stanu wojennego. „Solidarność” po zakończeniu procesu rejestracji stała się olbrzymią siłą polityczną, co wywoływało obawy nomenklatury partyjnej oraz kierownictwa Związku Sowieckiego i innych krajów socjalistycznych. Jednocześnie nieustannie pogłębiał się kryzys gospodarczy. Dochodziło do kolejnych strajków, ale też prób poszerzania swobód demokratycznych. Aparat partyjny uległ częściowej demobilizacji, dlatego kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej obronę swojego monopolu władzy zasadniczo widziało w resortach siłowych. Wzrastała obawa przed interwencją wojsk Układu Warszawskiego, przede wszystkim armii radzieckiej. W kierownictwie PZPR coraz powszechniejszy stawał się pogląd, że aby uniknąć utraty władzy oraz interwencji radzieckiej niezbędne jest wprowadzenie stanu wojennego. Zwolennikiem takiego rozwiązania był nowy I sekretarz PZPR gen. Wojciech Jaruzelski. Zachował on stanowisko premiera oraz Ministra Obrony Narodowej, dzięki czemu skupił w swoim ręku olbrzymią władzę. Formalnie stan wojenny został wprowadzony na terenie całego kraju decyzją Rady Państwa z 12 na 13 grudnia 1981 r. Wyprowadzono na ulice oddziały wojskowe z ciężkim sprzętem, jednostki Milicji Obywatelskiej oraz pododdziały innych formacji. Dokonano licznych aresztowań wśród związkowców oraz opozycji politycznej, wstrzymano łączność i komunikację, wprowadzono cenzurę korespondencji i godzinę milicyjną. Zmilitaryzowano dużą część zakładów, zakazano strajków, zgromadzeń, działalności związkowej oraz społecznej. Całością spraw związanych ze stanem wojennym zarządzała Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego na czele z gen. Jaruzelskim. Miała ona jednak charakter pozakonstytucyjny.
Wojciech Kosiewicz z olsztyńskiej Delegatury IPN odniósł się do procesów, które doprowadziły do upadku komunizmu w Polsce. Wprowadzenie stanu wojennego miało utrzymać ustrój socjalistyczny. Rządy wojskowych spotkały się jednak z oporem społeczeństwa oraz potępieniem opinii międzynarodowej. Co gorsze jednak, nie udało się powstrzymać rozkładu gospodarki. Sankcje oraz brak szerszej współpracy międzynarodowej a także wzrastające zadłużenie, prowadziły do zmniejszenia się możliwości manewru ekipy Jaruzelskiego. Zmieniła się też sytuacja międzynarodowa wraz z dojściem do władzy w Związku Radzieckim Michaiła Gorbaczowa. Polityka reform sowieckiego przywódcy otwierała drogę do zmian także w innych krajach socjalistycznych, w tym również oczywiście w Polsce. Duża część kierownictwa PZPR zdawała sobie sprawę, że utrzymanie monopolu na władzę jest już niemożliwe. Zaczęto więc szukać, najpierw nieoficjalnie, porozumienia z częścią opozycji, tak aby chociaż częściowo zachować swoje wpływy. 4 czerwca 1989 r. doszło do pierwszej tury wyborów do tzw. Sejmu kontraktowego, które wygrała „Solidarność”. Pierwszym demokratycznym premierem został Tadeusz Mazowiecki. W ten sposób symbolicznie w Polsce zakończył się okres komunizmu.